Cây Thuốc Bảy lá một hoa Tại HCM?

Tên thường gọi:  Còn gọi là  thất diệp nhất chi hoa, độc cước liên, thiết đăng đài, chi hoa đầu, tảo hưu, thảo hà xa.

Tên khoa học :  Paris poluphylla Sm.

Họ khoa học : Thuộc họ Hành tỏi ( Liliaceae ).

Cây thất diệp nhất chi hoa

(Mô tả, hình ảnh cây thất diệp nhất chi hoa, thu hái, chế biến, thành phần hoá học, tác dụng dược lý  ….)

Mô tả cây

Bảy lá một hoa là cây thuốc nam quý. Cây bảy lá một hoa là một loại cỏ nhỏ, có dạng rất khác biệt, sống lâu năm, thân rễ ngắn, dài chừng 5-15cm, đường kính 2.5-3.5cm biết bao đốt, khó bẻm vết bẻ trông như có bột, màu vàng trắng hay xám vàng. Từ thân rễ nổi dậy mặt đất một thân mọc lên thẳng đứng cao tới 1m, phía gốc có một số lá thoái hoá thành vẩy, bao lấy thân cây. Giữa thân có một tầng lá mọc lên vòng gồm 3 đến 10 lá, nhưng thường là 7 lá, cuống lá dài 2.5-3cm, phiến lá hình mác rộng, dài 15-21cm, rộng 4-8cm, đầu phiến lá nhọn, mép nguyên, hai mặt nhẵn, mặt dưới màu xanh nhạt, đôi khi có màu tím nhạt. Hoa mọc đơn độc ở đỉnh cành, cuống hoa dài 15-30cm. Lá đài gồm 5 đến 10, thường là 7, máu xanh lá cây, dài 3-7cm, rời từng cái một trông như lá, Từ chối rụng. Số cánh tràng bằng số là đài. Nhuỵ màu tím đỏ, bầu thường 3 ngăn. Quả mọng màu tím đen. Mùa hoa vào các tháng 10-11.

Phân bố, thu hái và chế biến

Cây bảy lá một hoa được phát hiện gần đây tại các vùng núi Cúc Phương thuộc Hà Nam, Ninh Bình, Sa Pa (Lào Cai), Đà Bắc ( Hoà Bình), Sơn Động (Hà Giang). Trước đây Trả thấy mô tả trong  Bộ thực vật chí Đông Dương . Đầu năm 1934, Péctelot có phát hiện thấy quanh vùng Sa Pa nhiều loài khác nhau, nhưng chưa được khai thác sử dụng.

Người ta thường dùng thân rễ với tên tảo hưu, cũng có thể thu hái quanh năm, nhưng tốt nhất vào thu đông, đào về rửa sạch, phơi khô.

Thành phần hoá học

Trong tảo hưu người ta đã nghiên cứu thấy có chất glucozit, tính chất saponin gọi là paridin C­ ₁₆ H ₂₈ O ₇  và paristaphin C ₃₈ H ₆₄ O ₁₈  cũng là một glucozit.

Trong thân rễ và quả  Paris quadrifolia  L. người ta chiết được một glucozit gọi là paristaphin, khi thuỷ phân paristaphin sẽ cho glucoza và một glucozit mới gọi là pairdin, thuỷ phân paridin, ta lai được glucoza và một chất nhựa gọi là paridol.

Tác dụng dược lý

Theo Y học cổ truyền:

Tảo hưu có công năng thanh nhiệt giải độc tiêu thũng, chỉ thống, tức phong định kinh (chống co giật). Dùng điều Chữa Trị chứng ung nhọt sang độc, trùng rắn cắn, chấn thương chảy máu, tụ máu sưng đau, chứng can nhiệt sinh phong, kinh phong động kinh. Các sách Đông y kinh điển ghi chép về tác dụng của thuốc như sau:

– Sách Bổn kinh: “Chủ kinh giản lắc đầu lè lưỡi, bệnh điên, ung sang, khử độc rắn”.

– Sách Tân tu bản thảo: “Trộn giấm Phòng ung nhọt, sưng phù, đắp Chữa Trị liệu độc rắn”.

– Sách Bản thảo cầu nguyên: “Hoạt huyết, chỉ huyết, tiêu phù giải độc”.

Kết quả nghiên cứu dược lý hiện đại: thuốc có tác dụng:

– Cầm ho, giảm cơn hen.

– Chất chế xuất của thuốc có tác dụng ức chế hoạt tính của tinh trùng, cầm máu.

– Tác dụng kháng khuẩn: Thuốc có tác dụng khắc chế với chừng độ không giống nhau đối với trực khuẩn lị, thương hàn, coli trực khuẩn, tụ cầu khuẩn vàng, liên cầu khuẩn dung huyết và não mô cầu (Tác dụng kháng khuẩn in vitro của Tảo hưu và Thanh quả Tây tạng – Tạp chí Trung y Giang tây 1959,7:31). Đồng thời có công năng khắc chế Leptospira và virut cúm.

– Chống ung thư: Thuốc có tác dụng ức chế tế bào ung thư cổ tử cung di thực trên động vật thí nghiệm (theo báo cáo của Sở nghiên cứu Trung y (Trung quốc) về ảnh hưởng của 90 loại trung dược thảo trên tế bào ung thư di thực trên động vật: Tuyển tập Tư liệu khoa học kỹ thuật Viện nghiên cứu Trung y 1972 tr.136-144).

Vị thuốc thảo hoa xà (Bảy lá một hoa)

(Công dụng, Tính vị, quy kinh, liều dùng …. )

Tính vị

Vị đắng, hơi hàn, có độc nhẹ,

Quy kinh: Can

Công dụng và liều dùng

Bảy lá một hoa còn là một vị thuốc dùng trong phạm vi dân gian.

Theo đông y, vị tảo hưu (thân rễ của cây Bảy lá một hoa) có vị ngọt, hơi cay, tính bình Mang Trả độc. Tác dụng chủ đạo của nó là thanh nhiệt giải độc.

Tại vùng Quảng Tây (Trung Quốc) trong nhân dân có câu ngạn ngữ “Ốc hữu nhất diệp nhất chi hoa/Độc xà bất tiến gia” nghĩa là trong nhà mà có cây bảy lá một hoa thì rắn độc Mang Trả vào được. Ngoài công dụng Phòng Lại sốt và rắn độc, vị tảo hưu còn dùng chữa mụn nhọt, viêm tuyến vú, sốt rét, ho lao, ho lâu ngày, hen xuyễn, dùng ngoài thì giã đắp lên những nơi sưng đau.

Ngày dùng 4-12g dưới dạng thuốc sắc. Dùng ngoài Trả kể liều lượng.

Ứng dụng lâm sàng của vị thuốc Bảy lá một hoa

Trị ung nhọt sưng tấy:

Thuốc giã nát trộn dấm đắp ngoài.

Trị rắn độc cắn:

Dùng Tảo hưu đắp ngoài và uống trong với Cung Cấp biên liên.

Tảo hưu 4 – 8g, Thanh mộc hương 4g, nhai sống uống với nước sôi nguội, ngoài dùng thuốc giã với dấm đắp lên vùng rắn cắn.

Trị ung nhọt, áp xe vú, quai bị, loa lịch (lao hạch cổ):

Tảo hưu 8g, Bồ công anh 40g, sắc uống, ngoài đắp thuốc.

Trị viêm phế quản mạn tính:

Dùng viên Tảo hưu (bột thuốc sống làm viên) mỗi lần uống 3g, ngày 2 lần Chữa 92 ca và dùng chất chiết xuất của Tảo hưu làm viên 0,15g (tương đương thuốc sống 1g) mỗi đợt uống 3 viên, ngày 2 lần. Trị 106 ca khác đều có kết quả nhất định; loại sau kết quả có khá hơn (Thông tin Trung thảo dược Tứ xuyên 1973,3:31).

Trị viêm tĩnh mạch:

Lý Quân dùng Tảo hưu giã nát với giấm đắp lên vùng viêm tĩnh mạch do tiêm thuốc chống ung thư, 30 ca kết qua tốt (Tạp chí Tân trung y 1987,2:17).

Trị các bệnh viêm não, hội chứng nhiễm khuẩn cấp: Sốt cao, co giật, sốt rét gia Tảo hưu để thanh nhiệt giải độc, dùng bài:

Bảy lá một hoa thang: Thất diệp nhất chi hoa 12g, Kim ngân hoa 12g, Bạch cúc 12g, Mạch môn 8g, Thanh mộc hương 4g (cho sau) sắc nước uống.

Trị đàn ông tuyến vú có hòn cục:

Trần Hiệu Liên dùng bột Tảo hưu hòa mật ong bôi ngày một lần uống thêm thuốc trong theo biện chứng, theo dấu 9 ca, khỏi 8 ca (Tạp chí Quảng châu Y dược 1984,6:25).

Trị xuất huyết tử cung cơ năng:

Điền Khải và cộng sự dùng bột nghiền Tảo hưu chiết chế thành viên bọc (tương đương 2g thuốc sống) mỗi đợt uống 2 viên, ngày 3 – 4 lần, theo dấu 122 ca xuất huyết tử cung cơ năng, 103 ca kinh nguyệt nhiều, tỷ lệ có kết quả 95,3% (thuốc có công hiệu co tử cung khỏe hơn Ích mẫu thảo) (Tạp chí Trung y 1984,3:37).

Thuốc còn được dùng:

Điều điều Hạn Chế nhiều chứng bệnh như viêm mũi dị ứng, hen suyễn, viêm gan, lao phổi, sởi biến chứng viêm phổi.

Trị ung thư phổi:

Dùng bài Nhất đậu hạ căn thang: Tảo hưu 40g, Hạ khô thảo 40g, Sơn đậu căn 40g, sắc uống ngày 1 thang, chia 3 lần.

Tham khảo

Chú thích

Tại châu Âu, người ta dùng thân, rễ và quả của loài  Paris quadrifolia  (4 lá) làm thuốc tẩy, nhưng có chất độc. Dùng với liều vừa phải, thân, rễ và quả có công năng làm ngủ, chống co thắt và gây nôn tẩy.

Tên khoa học của cây Bảy lá một hoa tạm xác định là  Paris polyphylla  Sm., trên thực tiễn chúng tôi thấy có nhiều loài khác nhau. Theo sự nghiên cứu của A.Petelot trước đay, ở việt nam ít nhất cũng có 5 loài không giống nhau đã được miêu tả như sau:

Paris delavayi  Franch. Cân có thân gầy, cao chừng 1m, cành lá ở khoảng 2/3 phía thân trên. Lá có cuống dài chừng 2cm, phiến lá hình mác dài, đầu lá nhọn, phía cuống nhọn hơn dài chừng 20cm, rộng khoảng 3.5cm, ba gân xuất phát từ cuống lá, gân giữa rõ hơn, gân hai bên chạy cách theo mép chừng 5mm. Lá đài 5 cùng dạng với lá, dài 4-4.5cm rộng 8mm. Cánh tràng hình sợi, ngắn hơn lá đài nhiều. Thường thấy mọc ở chính giữa khoảng 1.400-1.800m trong những rừng ẩm ở Sa Pa (Lào Cai). Ra hoa vào tháng 4, kết quả vào tháng 6-7.

Paris hainanensis  Merr. Cây này có thân to, cao chừng 0.80m, vành lá ở vào khoảng 2/3 phía trên thân. Cuống lá dài tới 7cm, phiến lá hình trứng rộng, hơi Từ chối đối xứng, dài 20cm, rộng 12cm, đầu phiến tận cùng bởi một mũi nhọn, hình ba cạnh dài 1cm. Lá đài 5, hình trứng mác, dài 5cm, rộng 2cm. Cánh tràng hình sợi, gần dài gấp hai lần là đài. Hoa vào tháng tư quả vào tháng 6. Loài này hay gặp hơn ở những rừng ẩm thấp quanh SaPa, độ cao chừng 1.500m.

Còn thấy ở Trung Quốc, Hải Nam.

Paris fargesii  Franch. Thân cao chừng 1-1.3m vành lá gồm 5 lá ở khoảng 2/3 phía trên thân, cuống lá dài 5-5.5cm, phiến lá hình bầu dục, phía cuống hình tim, đầu nhlonj 5 gân. Lá đài hình mác dài 6cm, rộng 1.2cm, cánh tràng hình sợi , ngắn hơn lá đài. Ra hoa vào tháng 4, kết quả vào tháng 6, so với các loài trên thì hiếm hơn. Cũng thấy ở quanh vùng Sapa, vào độ cao 1.500m có thấy ở Trung Quốc.

Trong số hai loài chưa xác định được tên, có một loài cao tới 2,5m, Petelot phát giác thấy hai cây ở gần một khe nhỏ giữa đường Sapa – Bình Lư. Loại thứ 2 được phát giác ở dốc 400m vùng núi Ba Vì (Hoà Bình) và trên bờ suối có nhiều bóng rợp giữa đường Hà Nội – Hoà Bình, độ cao ko qúa 50m so với mặt biển

Kiêng kị

– Thận trọng đối với những chứng hư và phụ nữ có thai

Bài viết Cây Thuốc Bảy lá một hoa Tại HCM? được tổng hợp và biên tập bởi: Thảo Dược Tấn Phát Hcm. Mọi ý kiến đóng góp và phản hồi vui lòng gửi Liên Hệ cho Tấn Phát Co.,ltd. Xin cảm ơn.